Japonia na zawsze wyrzeka się wojny – recenzja i konkurs!

„Naród japoński, dążąc szczerze do międzynarodowego pokoju opartego na sprawiedliwości i porządku, wyrzeka się na zawsze wojny jako suwerennego prawa narodu, jak również użycia lub groźby użycia siły jako środka rozwiązywania sporów międzynarodowych. Dla osiągnięcia celu określonego w poprzednim ustępie nie będą nigdy utrzymywane siły zbrojne lądowe, morskie i powietrzne ani inne środki mogące służyć wojnie. Nie uznaje się prawa państwa do prowadzenia wojny.”

Artykuł 9 japońskiej konstytucji to relikt przeszłości, będący wynikiem politycznej rozgrywki mocarstw i brzemię, z którym do dziś musi zmagać się Japonia. Zapisana w konstytucji deklaracja o nieutrzymywaniu własnych sił zbrojnych jest ewenementem na skalę światową – chociaż Japonia nie jest jedynym krajem bez wojska, to żadne inne państwo nie zrzekło się prawa do jego posiadania. Bezpieczeństwo jest bowiem jedną z podstawowych potrzeb człowieka.

Po zakończeniu II wojny światowej Japonia nie była jedynym krajem, któremu odgórnie narzucono zasady funkcjonowania na ukształtowanej na nowo arenie międzynarodowej, ale pozostała jednym z niewielu, któremu pomimo upływu lat nie udało pozbyć się balastu przeszłości. Balastu, który w znacznym stopniu nie tylko determinuje zasady funkcjonowania wewnętrznej polityki bezpieczeństwa, ale ma zasadnicze znaczenie w kształtowaniu polityki zagranicznej. Armia, której nie ma – tak można w skrócie określić status japońskich Sił Samoobrony, które są jedną z najlepiej wyposażonych grup militarnych w Azji. Mimo że formacja ta funkcjonuje już od wielu lat i jest obecna w świadomości politycznej krajów sąsiadujących z Japonią, to wciąż nie ma zgody na uprawomocnienie ich działalności poprzez zmiany konstytucji. Dlaczego Korea, Rosja czy Chiny sprzeciwiają się zalegalizowaniu japońskiej armii? Jaki wpływ miałoby przeredagowanie art. 9 na układ sił w regionie? Jak zmieniłyby się stosunki z USA, gdyby Japonia posiadała oficjalne siły zbrojne? Jak zmieniłaby się japońska polityka bezpieczeństwa? To jedynie kilka z wielu kwestii, które należy rozważyć podejmując kwestię artykułu 9 i jego ewentualnej rewizji. W swojej książce „Japonia na zawsze wyrzeka się wojny” Mikołaj Tersa stara się przybliżyć czytelnikowi tę niezwykle skomplikowaną problematykę.

Autor podzielił swoją pracę na trzy zasadnicze części. Na początku przedstawione zostały główne czynniki kształtujące współczesną japońską politykę bezpieczeństwa, m.in. założenia artykułu 9, zasady antymilitaryzmu i antynuklearne czy zasady eksportu broni. Ponadto w tym samym rozdziale opisane zostały aktualna polityka bezpieczeństwa premiera Shinzō Abe oraz założenia sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi. Kolejna część książki została poświęcona na przedstawienie w jaki sposób Japonia realizuje swoją politykę bezpieczeństwa. Autor pokrótce omawia historię powstania, strukturę i zasady funkcjonowania Japońskich Sił Samoobrony, również w odniesieniu do zapisów konstytucji. Oprócz tego sporo miejsca poświęca na zilustrowanie współpracy militarnej ze Stanami Zjednoczonymi (kwestie baz wojskowych na Okinawie, systemy antyrakietowe, przyszłość sojuszu). Ostatnia i najkrótsza część została poświęcona na analizę współczesnych zagrożeń wobec Japonii, tj. relacje z Koreą Pn. i Pd., konflikt z Chinami o Senkaku oraz konflikt z Rosją o Wyspy Kurylskie.

W ogólnej ocenie nie jest to książka ani szczególnie zła, ale nie jest też dobra. Mikołaj Tersa niewątpliwie poświęcił sporo czasu na opracowanie tematu, ale jak sam przyznaje jest to w dużej mierze praca wtórna. Większa część książki powstała w oparciu o trzy pozycje anglojęzyczne, zaś główny wkład autora polegał na przywołaniu aktualnych danych statystycznych oraz artykułów prasowych. Niestety Mikołaj Tersa nie odwołuje się do żadnych źródeł w języku japońskim, więc wszelkie oceny polityki rządowej czy opinie społeczeństwa japońskiego zostały opracowane na podstawie ograniczonych informacji dostarczonych przez zagraniczne media. Trzeba przyznać, że nie jest to zbyt wiarygodna metoda badawcza i może prowadzić do powstania fałszywego obrazu sytuacji. Jednak podstawową wadą tej książki jest powierzchowne opracowanie tematu, które ujawnia się na różnych płaszczyznach, poczynając od szczegółowych informacji skali mikro na globalnej perspektywie kończąc. Autorowi ewidentnie brakuje umiejętności dogłębnej analizy oraz interpretacji, gdyż niejednokrotnie przywołuje pewne fakty i wątki, ale ich nie rozwija, np. informuje, że japońska wersja powojennej konstytucji niewiele różniła się od konstytucji z okresu Meiji, ale zapewne większość czytelników nawet nie zna treści tego dokumentu. Innym przykładem może być fragment, w którym wspomina, że zacieśnienie sojuszu z USA w 1978 r. było niekonstytucyjne, ale nie wyjaśnia dlaczego. Podobnych sytuacji jest więcej, przez co czytelnik albo jest zmuszony uzupełnić wiedzę na własną rękę, albo pozostanie ze szczątkową wiedzą.

O ile niedopracowanie wspomnianych wcześniej szczegółów można uznać za drobne uchybienie niewarte wspomnienia, o tyle spłycenie tematu poprzez pominięcie kontekstu międzynarodowego jest w tym wypadku niedopuszczalne. Przykładowo, w sekcji poświęconej pokojowemu użytkowaniu kosmosu autor zauważa, że w większości krajów przemysł kosmiczny jest silnie powiązany z wojskiem i przez nie finansowany, ale nie w Japonii. Jako powód takiego stanu rzeczy wskazuje na charakter japońskiej konstytucji oraz ideę antymilitaryzmu. Następnie stwierdza, że pierwsze prawo dotyczące pokojowego użytkowania kosmosu zostało uchwalone w 1969 r., kiedy to parlament japoński zatwierdził Rezolucję o Pokojowym Użytkowaniu. W dalszej części omawia problem użytkowania kosmosu również wyłącznie z perspektywy krajowej, co pozostawia czytelnika w przekonaniu, że taki stan rzeczy jest spowodowany wyłącznie specyficzną japońską „pokojową” polityką. Autor zupełnie pominął fakt, że Japonia była jednym z pierwszych krajów, które ratyfikowały Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej, łącznie z księżycem i innymi ciałami niebieskimi z 1967 roku. Umowa ta już w preambule zakłada pokojowe użytkowanie kosmosu, a ponadto zakazuje wprowadzania na orbity okołoziemskie jakichkolwiek obiektów  przenoszących broń jądrową lub jakichkolwiek innych broni masowego rażenia oraz umieszczania ich na ciałach niebieskich i w przestrzeni kosmicznej (taki sam zakaz przewidywał również Układ Moskiewski z 1963 r.). Próby uregulowania zasad korzystania z przestrzeni kosmicznej w latach .60 nie były zatem jedynie fanaberią USA skierowaną przeciwko Japonii, lecz ogólnoświatowym trendem ukształtowanym na fali zimnowojennej rywalizacji mocarstw. Mikołaj Tersa nie porusza również innych aspektów skali makro, takich jak np. różnice w strategii powojennej demilitaryzacji Niemiec i Japonii; reakcje Korei, Chin i Rosji na militarny sojusz japońsko-amerykański oraz funkcjonowanie japońskich Sił Samoobrony czy próby zmiany artykułu 9 konstytucji.

Z jednej strony jest to publikacja istotna, gdyż jest najbardziej obszerną pracą poświęconą tematyce japońskiej polityki bezpieczeństwa, jednak z drugiej jest to książka obarczona licznymi wadami i nie należy jej traktować jako autorytet w tym zakresie.

*W związku ze zwróceniem nam uwagi na nieprawdziwość stwierdzenia, iż „Mikołaj Tersa nie zna języka japońskiego” został on usunięty z powyższej recenzji.

Agata Czapkowska

Bardzo dziękujemy wydawnictwu Kirin za egzemplarz recenzencki

jwsw

Informacje o książce Tytuł: Japonia na zawsze wyrzeka się wojny Autor: Mikołaj Tersa Wydawca: Kirin Liczba stron: 196 Miejsce i data wydania: Bydgoszcz, 2014 rok ISBN: 978-83-62945-27-6

KONKURS

Mamy dla Was konkurs, w którym do wygrania są trzy egzemplarze książki „Japonia na zawsze wyrzeka się wojny”, ufundowane przez wydawnictwo Kirin. Wasze zadanie polegać będzie na odpowiedzeniu na trzy poniższe pytania: 1. Podaj datę i miejsce podpisania aktualnej japońskiej konstytucji. 2. Podaj imię i nazwisko obecnego japońskiego ministra obrony. 3. Podaj ile wynosi najnowszy budżet na japońskie wydatki obronne (euro lub dolary). Odpowiedzi na wszystkie pytania należy wysyłać do północy do niedzieli 1 marca 2015 roku, na nasz adres mailowy: kontakt@naszajaponia.pl - spośród nadesłanych odpowiedzi wylosujemy trzy, które nagrodzimy recenzowaną pozycją. Życzymy powodzenia!

Share Button

1 comment

  1. Izabela Marzec 3, 2015 10:12 am  Odpowiedz

    Uaaa! Właśnie trafiłam na Wasz konkurs i recenzję. Z jednej strony żałuję, że nie zdążyłam wziąć udziału, z drugiej strony – waham się, czy kupić książkę, bo Wasza opinia nie jest jednak zachęcająca. A akurat art. 9 zajmuję się od dawna ;)
    (np. http://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/93-108%20krawczyk.pdf)
    Pozdrawiam!

Leave a comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *