Publikacją „Wolny agent Umeda i druga Japonia” autorstwa Anny Nasiłowskiej zainteresowałem się w chwili, kiedy przeczytałem jej zapowiedź. Dzięki uprzejmości autorki otrzymałem swój egzemplarz jeszcze zanim tytuł trafił na półki, za co pragnę jej w tym miejscu serdecznie podziękować. Całość przeczytałem od deski do deski, chłonąc z zaciekawieniem zawarte w niej informacje.
Książka poświęcona losom dwóch Japończyków – ojca i syna - dzieli się zasadniczo na dwie części. Pierwsza opowiada historię ojca, Ryochu Umedy, którego los skierował w 1922 roku do Polski, gdzie spędził większą część okresu międzywojennego. Relacja z jego siedemnastoletniego pobytu obfituje w wiele wątków, przewija się przez nią dużo, niekiedy bardzo znanych, postaci, a wszystko to doprawione jest szczyptą romansów. Opowieść wzbogacają liczne cytaty oraz fragmenty korespondencji, co czyni ją jeszcze bardziej wiarygodną i żywą. Poznać nam także dane będzie życie w międzywojennej Warszawie widziane oczyma obcokrajowca – niezwykle bogate i burzliwe, co należy podkreślić.
Co ważne, pierwsza część nie koncentruje się wyłącznie na osobie Ryochu Umedy. Wiele postaci, które spotkał on na swojej drodze, zostało mniej lub bardziej szczegółowo opisanych. W tym miejscu przyznać muszę, że gdy trafiłem na pierwszy taki rozbudowany opis którejś z „pobocznych postaci”, zacząłem zastanawiać się, czy autorka nie poświęca temu zbyt dużo miejsca, odbiegając od pierwszoplanowego bohatera. Myśl ta jednak szybko ustąpiła, bowiem dzięki temu zabiegowi wszystkie te postacie nabierają głębi, natomiast osobom mniej rozeznanym w historii dodatkowe kilka zdań wytłumaczenia na pewno pomoże. Warto nadmienić, że Ryochu Umeda był pierwszym lektorem języka japońskiego na Uniwersytecie Warszawskim (później zaś w Instytucie Wschodnim) i nauczycielem takich znanych postaci jak Kamil Seyfried czy Wiesław Kotański – ojciec polskiej japonistyki.
Karierę Ryochu Umedy przerwał wybuch drugiej wojny światowej i w 1939 roku opuścił on Polskę. W 1952 roku przebywał na zachodzie Europy, nie dane mu jednak było odwiedzić naszego kraju ponownie. Po powrocie do Japonii zajął się tłumaczeniem polskiej literatury. Dokonał między innymi pierwszego przekładu „Quo vadis” Sienkiewicza na japoński bezpośrednio z języka polskiego. Umeda czuł się tak bardzo związany z naszym krajem, że na łożu śmierci przekazał swojej żonie, że jego życzeniem jest aby najstarszy syn pojechał do Polski, co też stało się dwa lata później.
Drugą i zarazem większą część książki stanowi opowieść o synu – Yoshiho Umedzie, który podporządkowując się ostatniej woli ojca przybył do Polski jako trzynastolatek w 1963 roku. O ile losy ojca przedstawione są w formie opowieści z narratorem i dialogami, to w przypadku części poświęconej synowi do głosu dochodzi sam bohater oraz osoby z jego otoczenia, głównie rodzina i przyjaciele. Zapewne niewielu mogło się spodziewać, jak ważną postacią w dążeniu Polski do wolności będzie Yoshiho Umeda, a do tej pory prawdopodobnie niewiele osób zdaje sobie sprawę z jego ogromnego wkładu w działalność Solidarności. Mnogość nazwisk i faktów może jednak znudzić osoby, które ta część historii Polski (lub w ogóle historia) nie interesuje. Jednak nawet jeśli tak jest, nadal opowieści te przedstawione są w bardzo ciekawy sposób, a niejednokrotnie podczas lektury na mojej twarzy gościł uśmiech, co w sporej części związane było z opisami sytuacji, w których główną rolę odgrywał… alkohol. Jednym z takich przykładów jest picie w kabinie pilotów podczas lotu z Warszawy do Gdańska. Oczywiście są także momenty zdecydowanie przygnębiające, jak na przykład wydalenie Umedy z kraju, co odbiło się na jego najbliższych.
Przyznać trzeba, że jak na obcokrajowca Yoshiho Umeda osiągnął nieprawdopodobnie dużo i stał się postacią znaną w wielu kręgach – wystarczy wspomnieć, że jego ojcem chrzestnym jest sam Lech Wałęsa… Podczas lektury wielokrotnie zastanawiałem się, czy możliwe byłoby coś podobnego w drugą stronę, aby jakiś Polak odegrał równie ważną rolę w Japonii i ciężko było mi to sobie wyobrazić. Oczywiście znany jest przykład brata Zenona Żebrowskiego, jest to jednak inny rodzaj działalności. Z pewnością Ryochu i Yoshiho Umeda trafili na życzliwych i przychylnych im ludzi, którzy sprawili, że obaj związali się z Polską, która stała się dla nich drugą ojczyzną w pełnym tego słowa znaczeniu. Pod tym względem ich historia jest naprawdę niesamowita, a o Ryochu Umedzie mógłbym przeczytać drugie tyle.
Książka „Wolny agent Umeda i druga Japonia” byłaby z pewnością świetnym prezentem na pięćdziesiątą rocznicę przyjazdu Yoshiho Umedy do Polski. Niestety nie doczekał on tej rocznicy ani wydania tej publikacji, zmarł bowiem w maju zeszłego roku.
Te niemal 500 stron to niezwykle ciekawa i barwna lektura, wzbogacona o mnóstwo zdjęć, które przedstawiają nie tylko Ryochu i Yoshiho Umedów, ale i związane z nimi osoby oraz miejsca. Właściwie jedyny zarzut, jaki mógłbym mieć do tej publikacji, ma charakter techniczny i tyczy się rozmieszczenia niektórych zdjęć. O ile te na całą szerokość strony świetnie komponują się z tekstem, o tyle w dosłownie kilku miejscach zdjęcia zajmują jakieś 70 procent szerokości strony, zostawiając dość wąski pasek tekstu, ale są to naprawdę sporadyczne przypadki. Część zdjęć natomiast mogłaby być nieco większa, ale ich bogactwo rekompensuje te drobne niedogodności.
Autorce udało się świetnie wykorzystać zgromadzone materiały, dostarczając niezwykle wartościową pod wieloma względami publikację. Może to głupio zabrzmieć, ale w przypadku tej pozycji czuję się odbiorcą niemal idealnym. Jeśli ktoś tak jak ja interesuje się historią Polski, stosunkami polsko-japońskimi oraz dodatkowo szeroko pojmowaną japonistyką, na każdej stronie tej książki znajdzie coś dla siebie. Niemniej polecam tę lekturę każdemu, kto wykazuje zainteresowanie chociaż jednym ze wspomnianych przeze mnie elementów, składających się na świetną w odbiorze całość.
Marcin Siudak
Informacje o książce
Tytuł: Wolny agent Umeda i druga Japonia
Autor: Anna Nasiłowska
Wydawca: Premium Robert Skrobisz, współpraca Algo Sp. z o.o.
Liczba stron: 479
Miejsce i data wydania: Warszawa, 2013 rok
ISBN: 978-83-89683-72-4
Osoby chcące dowiedzieć się więcej na temat powstawania tej książki, zachęcamy do przeczytania Wywiadu z Anną Nasiłowską.
